viernes, febrero 24, 2006

Os de Silvaoscura (48)

Falando de prosistas precisos e metódicos no asunto das descricións, escollo sen dúbida a miña prima Ana, que, sendo unha nena de menos de dez anos, co gallo do traslado familiar a Fuerteventura, enviou unha carta á súa avoa -miña tía Pura- na que, entre outros detalles non menos salientables, sinalaba o feito de que no seu novo fogar había "mesas, cadeiras, garfos, culleres e coitelos". Aínda hoxe, transcorridos os anos, é difícil dar cun novelista que saiba retratar tan ben as interioridades dunha casa exánime imprevistamente habitada por familia galega en transo emigrante.
Engado, con orgullo, que a miña prima, xa licenciada en Filoloxía, amosa agora habelencias descoñecidas para a pintura. Teño na habitación un cadro da súa autoría. Perante a falta de título, dei en chamalo "muller negra espida abrazando os xirasois de Van Gogh". Agardamos agora o retrato da tía Pura.

miércoles, febrero 22, 2006

Da lingua (1)

Son feliz contando as historias de Silvaoscura. Sei que sodes moitos os que as seguides e agradézovolo de todo corazón. Aínda así, sinto a necesidade, case a obriga moral, de empregar este medio para reflexionar e debater sobre un asunto que me preocupa: a lingua galega. Por suposto, seguirei narrando os casos de Silvaoscura, pero agardo que me permitades este pequeno desabafo.

Non son experto en sociolingüística nin teño especial afección polas estatísticas. Limítome a observar o que ocorre ao meu redor, procurando asimilar as ensinanzas e os desánimos da realidade cotiá. Non sei canto tempo seguirá en pé a catedral de Santiago nin coñezo as cifras do progresivo descenso de caudal do Miño. Afirmo, no entanto, que a lingua galega camiña dun xeito suave e solemne cara á súa morte, sen que os parentes próximos deamos atallado a dor que nos produce esta agonía. Por desgraza, xa son moitos os corvos dispostos a rezarlle un bonito responso.

Exemplo do día: sábado pola tarde, participo nunha agradable conversa semi-familiar. Estamos presentes cinco persoas, das que catro somos galego-falantes. Os catro temos o galego como lingua materna e residencia na cidade de Vigo (eu comparto o meu tempo con Silvaoscura e Zamora, pero este dato non é relevante para o caso). A quinta persoa, filla dun dos presentes, é castelán-falante, ou sexa, é un dos miles de casos de persoas ás que os seus pais non lles transmitiron a súa propia lingua senón outra que á que atribuían un maior prestixio social. Esta quinta persoa, como adoita suceder, entende perfectamente galego, polo que non precisa ningún tipo de tradución. Aínda así, os meus tres acompañantes cambián ao castelán, por razóns que habería que preguntarlles a eles. Conclusión: dunha conversa celebrada en Galicia entre cinco galegos con capacidade de comprensión da lingua galega, catro deles falantes habituais de galego, chégase a unha curiosa situación na que só un dos cinco, eu mesmo, emprega a citada lingua galega. Pido que reflexionemos sobre o caso e agradezo explicacións e posibles solucións para o mesmo.

lunes, febrero 20, 2006

Os de Silvaoscura (47)

Ao Rachelo de Fontebranca non lle gustou a cidade. Demasiada xente e demasiados coches, por non falar do moito que o abouxaban os rapazolos que berraban polas rúas -"Faro de Vigo! Faro de Vigo!"- cunha voz aguda e persistente que a el lle soaba a ameaza. Farto de tanto rebumbio, decidiu volver á terriña pacífica da que nunca debera saír. Non tiña cartos para o coche de liña, así que botou a andar con absoluta decisión, guiándose tan só polos paus da luz. De poste en poste, avantando valados e agatuñando polos muros, percorreu, sen necesidade de estradas, os case cen quilómetros que o arredaban do sol morno de Fontebranca.
Talvez o Rachelo xa intuía que lle conviña manterse afastado das vías públicas. Morreu uns anos máis tarde, atropelado por un camión.

jueves, febrero 16, 2006

Os de Silvaoscura (46)

Era moi coñecido o Chafandín que bailaba nas verbenas, sempre coa Xosefa de Marnotos. Aínda son moitos os que lembran aquela parella singular, a muller enérxica de ollos semipechados, o home cun só brazo e a chaqueta polos ombros.
Porén, hoxe prefiro falar do Chafandín xubilado, incrédulo perante a inminente pensión que lle anunciaba a carta do Ministerio de Traballo. Din os que o viron que, chegado o intre da primeira mensualidade, o famoso bailarín entrou no banco de Vilavidal e pediu humildemente que lle pagasen o que seica lle correspondía. O empregado da sucursal comprobou a documentación e principiou a entregarlle, billete a billete, a cantidade establecida. O Chafandín sentíase tan abraiado que pouco faltou para que os ollos lle escapasen da caveira. Cando viu que a cifra empezaba a superar o que el cría xusto, atallou o contador e dixo:
-Para aí; xa non preciso máis.

lunes, febrero 13, 2006

Os de Silvaoscura (45)

O meu avó lembra dous mestres, os únicos que tivo nos poucos anos en que foi á escola. O primeiro foi D. Luís Soto Fernández, que baleirou a aula de santos e crucifixos e impuxo un saúdo que marabillaba aos rapaces de Penosiños: salud, camarada! Este Soto, sobre o que mesmo hai libros escritos, levaba aos seus alumnos de excursión ao monte, preocupábase de que tivesen pan e queixo para merendar e premiaba aos que salientaban pola súa laboriosidade. Na primavera do 36, dun xeito algo misterioso, levounos a todos ao fotógrafo de Vilavidal coa intención de ter un retrato do grupo enteiro. "Dentro de pouco xa non estaremos xuntos", dixo, no que resultou unha precisa premonición de case corenta anos de exilio en México.
Substituíuno o Brasileiro (non dou lembrado o seu nome, de aí que empregue o alcume), de sistemas pedagóxicos algo máis clásicos. O seu ollar implacable aínda é lembrado por moitos dos que o tiveron como ensinante. O meu avó conta entre gargalladas que mesmo houbera ideas de rebelión entre o alumnado. Porén, aquela proposta de malleira ao mestre non chegou a callar; pola contra, algúns dos rapaces saíron do transo con labazadas na face e mais no orgullo. En fin, supoño que os tempos eran así e non paga a pena gastar teclado en xuízos.
Cómpre dicir que hoxe, moitos anos máis tarde, as historias sobre aqueles dous profesores aínda están presentes en moitas conversas. Os fillos e netos do Brasileiro son persoas amables, cultas e aprezadas unanimente polos seus veciños. A memoria de D. Luís Soto segue limpa e indeleble.

jueves, febrero 09, 2006

Os de Silvaoscura (44)

No San Xoán, entre a capela e o palco da música, vive un carballo egrexio e feliz. Plantárono no ano 57 o tío Xosé Rouquiño e o meu pai, que daquela era un rapaz de 17 anos que estaba a piques de marchar para Venezuela. Durante todas estas décadas, o carballo asistiu a verbenas, sardiñadas, amores, sacramentos e bágoas. Ao seu carón pasaron pulpeiras históricas e orquestras de sona. Deu sombra a devotos da misa maior e a bebedores de vermú. Fíxose amigo do santo da pel de camelo, ao que acompaña gozoso no seu retiro. Aprendeu a dividir os anos en festas de cinco días e soidades de trescentos sesenta.
De cando en vez, algún camiñante para a beber auga na fontiña da beira do palco e a sentar un pouco ao sol da tardiña de Fontebranca. O carballo do San Xoán segue firme sobre o seu pedestal de cemento, agardando.

lunes, febrero 06, 2006

Os de Silvaoscura (43)

O David do Tellado, garda civil dos tempos do tricornio, tíñase por moita cousa e nunca recoñecía un veciño cando estaba en acto de servizo. Nos xantares familiares, cando algún parente lle preguntaba por que non falaba nada, respondía cunha solemnísima afirmación que aínda hoxe esperta sorrisos:
-Eiquí non hai xente de categhoría pra falar comigho.

jueves, febrero 02, 2006

Os de Silvaoscura (42)

Entre as numerosas manifestacións de estudantes universitarias que houbo en Vigo alá polo ano 90, lembro unha especialmente rumbosa e festexada. Unha mañá de primavera, por causas sobre as que non paga a pena falar agora, un grupo duns douscentos alumnos do CUVI (daquela chamábase así), decidimos trancar o tráfico da Praza de España e provocar, xa que logo, un atasco monumental en media cidade. E alá fun eu, segundo recolleu ao día seguinte unha fotografía publicada no Atlántico Diario na que se nos vía a min e aos irmáns Lorenzo paseando unha pancarta ao redor do monumento central da praza (non sei se xa os cabalos de agora ou a fonte de antes).
Pero sucedeu que, como o mundo é pequeno, xusto aquela mañá viñeran a Vigo dous visitantes inesperados: o Darío e o Pepe Mosquito, ambos do lugar do Tellado, moi préto de Silvaoscura. Pepe tivera que vir arranxar certas burocracias dos seus fillos de América; pola súa banda, Darío, ademais de consogro do Mosquito, era taxista e, por tanto, bo coñecedor das estradas e das cidades.
O encontro tivo lugar na mesma Praza. Eu estaba sentado xunto aos compañeiros no medio e medio da calzada. Darío, farto de estar metido no coche, saíra a inspeccionar persoalmente a situación, deixando o Mosquito dentro do vehículo. E foi así como nos atopamos, os dous sorprendidos e xesticulantes.
-Non nos quedou máis remedio que facer esta manifestación. O reitor non nos fai caso -argumentei.
-Se é para ben, haberá que ter paciencia... -respondeu o Darío, que era un home amable e bondadoso.
Esa mesma tarde, no adro de Penosiños, antes dun cabodano, o meu avó tivo noticia de que o seu único neto formaba parte dun fato de revoltosos que se dedicaban a impedir o paso aos que pretendían pacificamente cruzar a Praza da España. "Juventud, divino tesoro", dicía o gran Rubén.